“Wat hebben ze mij nu aangedaan?”

Dat zei ze aan de telefoon toen ik haar belde.

Om jullie gerust te stellen.

Nee, we hebben onze oma niet tegen haar wil in een home gestoken, we hebben haar niet gevraagd om geen echte boter meer te gebruiken, noch hebben we haar mephisto’s ingeruild voor een paar sneakers.
Wat is er wel gebeurd? Mijn neef heeft onze oma een profiel op Facebook gegeven.
En ze vergelijkt die ‘wending’ in haar leven met een verhuis naar de gevangenis.
Of een gedwongen bungee jump in Australië.

Het begon allemaal zo. Maandagochtend 23 juli ontdekte ik dit.

Mijn oma, Yolande Speliers, geboren in 1931 in Diksmuide, zit op Facebook.

Er zijn veel dingen deze zomer die ik niet had zien aankomen: de Rode Duivels die wonnen tegen Brazilië; die Thaise voetballertjes die LEVEND uit die grot werden gehaald; de hittegolf, jongens, WAT is dat? maar de intrede van mijn oma op Facebook wint los deze competitie.

Het is misschien raar, maar ik zag die foto die maandag en ik was blij en vertederd en trots. Ik weet niet waarom. Het is niet dat ik zo’n Facebook fan ben, integendeel: het is veel haat, weinig liefde tegenwoordig met Facebook. En toch, het was fijn om mijn oma op het internet tegen te komen. Om haar met haar taart voor mij te zien stralen op mijn werk (oké, ik geef het toe, ik heb geen fotokader van mijn oma op het werk staan, dus nee, ik zie haar eigenlijk nooit op het werk).

Ik kon ook wel vermoeden dat mijn oma haar profiel niet zelf had aangemaakt, dus de vraag was: wie had het gemaakt en waarom had ze dat toegelaten? Ik moest haar dus bellen, dat deed ik de volgende dag. (En kijk, een positief gevolg van haar aanwezigheid op sociale media, ze wordt gebeld! Een van haar lievelingsdingen!)
En zo komen we bij de nu al legendarische woorden:
“Kind, wat hebben ze mij aangedaan? Ik wil wel meegaan met mijn tijd, maar het gaat wel wat ver nu. Tè kiezig en vree moeilijk, die Feesboek”, zei ze. Mijn oma, she knows about social media.

Nu, full disclosure, mijn oma doet doorgaans niet wreed veel moeite om mee te gaan met ‘haar tijd’. Ze heeft de typemachine van mijn opa altijd argwanend bekeken, laat staan dat ze een computer heeft gehad. Ze rijdt al sinds 1990 in een golf. En wil geen andere auto, omdat die andere ‘knopjes’ gaat hebben en dan kan ze er niet meer mee rijden. Sms’en kan ze ongeveer. Als je alle blanco sms’en en alle sms’jes die je haar stuurt en die zij ‘verliest’ op haar gsm er niet bijtelt. Hoe vaak ik al gehoord heb: “Ik wilde nog antwoorden op uw sms, maar hij was al weer weg en ik heb hem niet meer terug kunnen vangen.”

Maar dus, deze vrouw heeft de 2de wereldoorlog overleefd. En haar reactie op een Facebookprofiel is: Wat hebben ze mij nu aangedaan? Het blijft een interessante woordkeuze.

Ik probeer haar wat op te peppen en zeg dat ze een mooie profielfoto heeft.
Dan zegt ze plots: Ah ja? Echt?
Ik bevestig, ja, die met die taart, het is fantastisch.
Zij breekt uit in paniek: Oh nee! Ik heb mijn voorschort toch niet aan?
Ik vraag: Oma, weet je niet wat je profielfoto is?
Zij antwoordt nuchter: Ah nee, hoe kan ik dat nu weten?
Ik wil beginnen met het haar uit te leggen: dat ze die zelf kan checken en veranderen. Maar ik besluit gewoon voor de makkelijke optie te gaan. Ik beschrijf hem voor haar: Nee, oma, je hebt een mooi wit sjaaltje en zwart pulletje aan. En je hebt een aardbeientaart met slagroom vast. Die ziet er bijna even goed uit als jij. Ze lacht en is gerustgesteld, een beetje, niet helemaal. Pas op, ik snap het wel. Als ik niet wist welke foto andere mensen hadden gebruikt om mijn profiel aan te maken? Ik zou ook ongerust zijn dat ik er pakweg in mijn meest uitgelebberde onderbroek op sta (dat is mijn equivalent van in een keukenschort op een foto staan).

Ik plaag haar en zeg dat ze met die profielfoto heel wat vriendschapsverzoeken en berichten gaat krijgen.
Haar antwoord (no kidding): Ja, seg, alsjeblieft. Ik heb wel ander werk te doen.
Daarna oprecht bezorgd: God weet welk berichten ik ga ontvangen? Nee, die zal iemand anders dan moeten beantwoorden.
Heb ik al gezegd dat ze 87 is?  En toch vindt ze dat ze véél te veel ander werk heeft om op Facebook te zitten. En terecht. Heel veel mensen hebben dat al tegen mij gezegd. Facebook, Instagram, Snapchat: het vreet tijd. Maar dat zijn mensen met een legit druk leven. Jonge mensen, of ietsje oudere mensen. Maar geen gepensioneerden, en al zeker niet 87-jarigen.

En uiteraard is het haar conservatieve ziel die spreekt als ze zegt dat ‘ze ander werk te doen heeft’, terwijl we allebei weten dat dit niet écht zo is. Maar misschien is het ook nog iets anders.

Mijn oma kijkt naar Facebook met een blik die wij niet meer hebben. Misschien is dit gewoon de nuchtere blik van een normale persoon op een totaal van de pot gerukt gegeven.

Het is een beetje zoals mensen zonder kinderen af en toe kijken naar mensen met kinderen, wanneer ze toegeven aan een kind dat om 4 u. ’s ochtends wil opstaan en gaan spelen. Zo van: waarom zou je dat doen? Dat toelaten? En de volgende ochtend beweren die ouders gewoon opnieuw dit het beste is dat hen ooit is overkomen?  Mensen met een kind kunnen dat eigenlijk niet meer echt zien, they are in too deep. Wel in het geval van Whatsapp, Facebook, Instagram, mijn gmail-app, ben ik de ouder, en zijn zij mijn kleuter die om 4 u ’s nachts wakker wordt en eist dat we spelen.

Ik vraag haar of ze ondertussen al eens alleen op Facebook is geweest. Ze antwoordt dat ze die ochtend haar tablet heeft aangezet. Daar was ze al tevreden over. Toen opende ze Facebook. En zag ze  onderaan het scherm een fotootje van mij. En ze dacht: ik ga er niet aankomen. Wie weet wat er gebeurt als ik daarop klik?
(Goed dat je mij niet toevoegde als vriend oma, daar zou inderdaad alleen maar onheil van komen.)

Mijn oma is in bijberoep ook Queen Elisabeth.

Ik lach: Wil je eigenlijk wel op Facebook zitten oma? Je moet dat niet doen hé?, zeg ik.

We gaan afwachten hoe het afloopt: zegt ze mijmerend en onzeker.
En dan: Als Kaspar (de neef) komt, ga ik nog eens een les pakken (ze gaat een les pakken in Facebook, ik smelt jongens, en dat is niet omdat het 33°C is). Maar ik denk niet dat het mij gaat lukken. Mijn hoofd kan dat niet meer. Wie weet waar ik beland als ik daarop begin. Ik lach weer.
Zij zegt:Lach maar met uw oma. Ge moogt lachen. Het is mij just gelijk of iedereen lacht. Maar ik ga uiteindelijk toch mijn zin doen.

Ik vraag haar hoe het verder is, met de hitte, of ze het nog uit houdt. Ze zegt: De vogels fluiten niet meer. Heb je dat al gehoord? Dat de vogels niet meer fluiten? En de katten komen ook niet meer langs, ook al zet ik water klaar, ze komen niet. En de mensen komen ook niet buiten. Je bent alleen met al die hitte.

We zwijgen even.

Je zou denken dat ze Facebook als een welkome verrassing zou omarmen
Niet mijn oma, zij vraagt zich enkel af waarom we haar dit hebben aangedaan. En dat bedoelt ze spottend, maar ook een beetje echt. En ze heeft gelijk natuurlijk. De fluitende vogels, katten en mensen die op bezoek komen, kan je niet vervangen door e-mail, een oneindige Whatsapp-berichtenstroom of een Facebook-tijdlijn, zelfs niet toen je echt vrienden er nog echt interessante dingen op postten. De fluitende vogels, katten en mensen, zijn echt. En dit telefoongesprek, dat is echt. En we praten verder over haar liefde voor ‘Met 4 in bed’ op VTM. “Dat is nu nog eens schone televisie. Met die interieurs en de mensen die er hun gedacht over zeggen. Ik kijk dat graag.” En over hoe ze haar stok vergeten was in de Delhaize: “Toen ben ik die samen met het madam’tje van achter de kassa gaan zoeken. En ik was die schijnbaar vergeten in mijn kar.’ En terug over de hitte natuurlijk: ‘Ik zit het liefst in mijn slaapkamer, daar zijn weinig ramen, daar is het nog te doen.’ Enfin, ge ziet het, we babbelen over onze eigen tijdlijn, maar dan gezellig zonder dat andere kunnen meekijken. En jongens, dat is prima.

En die zaterdagochtend lig ik in bed. En luister ik. Ze heeft gelijk: de vogels fluiten niet meer. En dat is best wat eenzaam.